Lòng trắc ẩn không phải lúc nào cũng là mềm mại và dịu dàng; đôi khi nó có nghĩa là mạnh mẽ và quyết liệt.
Trong các phiên điều trần xác nhận của Thượng viện thuộc Tòa án Tối cao Hoa Kỳ, Tiến sĩ Christine Blasey Ford đã đứng lên để nói với thế giới về những ký ức của cô về sự làm nhục và xâm hại tình dục từ Thẩm phán Brett Kavanaugh thời cô còn là một thiếu niên.
Hành động của cô bản lĩnh một cách đáng kinh ngạc. Tuy nhiên, điều thực sự làm tôi chấn động, là phong thái của chính Tiến sĩ Blasey Ford. Cô nói một cách tự tin khi thảo luận lĩnh vực chuyên môn của cô — tâm lý học về sang chấn — trong khi những lần khác cô nói như một cô gái trẻ cần xoa dịu tất cả những người đàn ông quyền lực xung quanh cô để họ thích cô. Điều này không làm giảm bớt sự can đảm mà cô đã thể hiện khi ở phiên tòa — nó thật to lớn — nhưng rõ ràng cô vẫn cảm thấy mình phải mềm mại và ngọt ngào mới được lắng nghe.
Và có lẽ cô đã đúng. Nếu cô thể hiện sự phẫn nộ chính đáng của mình trước Kavanaugh vì đã khuấy đảo cuộc đời cô, có lẽ cô sẽ bị mất uy tín.
Trong khi sự thịnh nộ của Kavanaugh khi bị buộc tội “sai” được nhiều thượng nghị sĩ nam tán dương và được cho là đã dẫn đến phiên xác nhận của ông, Ford chỉ được phép trình bày nỗi đau của cô ở vị trí nạn nhân, nhưng không được hơn nữa.
Thực tế là phụ nữ không được phép thể hiện sự tức giận để bảo vệ chính mình. Khi phụ nữ gặp thống khổ và đau đớn — ở những người khác và ở chính chúng ta — chúng ta được kỳ vọng sẽ đáp lại bằng sự dịu dàng, nhẹ nhàng và ấm áp. Nhưng ngày nay, ta cần một phản ứng khác: lòng tự trắc ẩn mãnh liệt.
Lòng trắc ẩn nhằm mục đích giảm bớt đau khổ và nó có thể vừa mãnh liệt vừa dịu dàng, “âm” cũng như “dương” – người mẹ nhẹ nhàng an ủi đứa con đang khóc của mình hay gấu mẹ quyết liệt bảo vệ đàn con. Những lý tưởng nữ tính cần phải bao gồm cả sự tức giận và tinh thần giải quyết vấn đề nếu ta muốn chăm sóc bản thân và người khác, vượt ra khỏi sự thống trị của nam giới và tạo ra sự khác biệt trong những vấn đề mà thế giới chúng ta đang phải đối mặt ngày nay
Tính âm và dương của lòng tự trắc ẩn
Theo công việc của tôi, ba thành phần cốt lõi của tự trắc ẩn là tử tế với bản thân, tính nhân loại chung, và sự chánh niệm về đau khổ đang diễn ra. Những biểu hiện này trong tự trắc ẩn “tính âm” là sự hiện diện đầy yêu thương và kết nối. Sự tử tế nghĩa là ta dịu dàng chăm sóc bản thân khi đau đớn. Tính nhân loại chung liên hệ đến việc nhận ra rằng đau khổ là một phần của thân phận con người và được chia sẻ chung. Sự chánh niệm cho phép ta ở bên và xác nhận nỗi đau của mình một cách cởi mở, chấp nhận. Khi ta ôm ấp nỗi đau của mình theo cách này, ta bắt đầu chuyển hóa và chữa lành.
Khi hầu hết mọi người nghĩ về lòng trắc ẩn với bản thân, họ tưởng tượng ra phiên bản “âm”. Nhưng tự trắc ẩn cũng có khía cạnh “dương” của nó. Với lòng tự trắc ẩn “dương”, ba thành phần được biểu hiện dưới dạng sự thật mãnh liệt, mạnh mẽ và đem lại quyền lực. Tử tế với bán thân nghĩa là ta quyết liệt bảo vệ chính mình. Ta đứng lên và nói, “KHÔNG! Anh/chị không thể làm hại tôi theo cách này.” Tính nhân loại chung giúp ta nhận ra rằng ta không đơn độc; ta không cần phải cúi đầu xấu hổ. Ta có thể sát cánh cùng nhau với anh chị em chúng ta trong trải nghiệm bị hại và kết quả là lấy lại quyền lực của mình. Me too (Tôi cũng vậy)! Và chánh niệm biểu hiện dưới dạng nhìn thấy rõ sự thật. Ta không còn chọn cách tránh những cách nhìn nhận hay nói năng để tránh làm rung chuyển thuyền. Con thuyền cần được rung chuyển.
Khi ta kìm nén nỗi đau của mình bằng sự thật khốc liệt, mạnh mẽ, ta có thể lên tiếng và kể những câu chuyện của chúng ta, để bảo vệ bản thân và những người khác khỏi bị tổn hại.
Với lòng tự trắc ẩn “âm”, ta ôm lấy mình bằng tình yêu — xác thực, xoa dịu và an ủi nỗi đau của ta để ta có thể “sống” với nó mà không bị nó hủy hoại. Với lòng tự trắc ẩn “âm”, ta hành động trong thế giới này để bảo vệ chính mình, cung cấp những gì ta cần và thúc đẩy sự thay đổi để phát huy hết tiềm năng của chúng ta.
Nghiên cứu chỉ ra rằng cả hai khía cạnh trên của lòng tự trắc ẩn đều dẫn đến hạnh phúc. Trắc ẩn với bản thân cho phép chúng ta hiện diện (“to be”) với chính mình một cách dịu dàng (âm) nhưng cũng có hành động (dương), để ta có thể hỗ trợ bản thân và phát triển. Ví dụ, lòng tự trắc ẩn “âm” làm giảm trầm cảm và lo lắng bằng cách thay thế sự phán xét bản thân với sự chấp nhận bản thân. Khi ta xoa dịu và tự an ủi mình giữa những cảm xúc khó khăn, ta không còn bị lạc trong cái hố thỏ của cảm giác hổ thẹn và thiếu thốn, mà biết nương náu trong sự an toàn từ chính sự ấm áp và chăm sóc của ta mang lại. Kết quả là ta trở nên hạnh phúc hơn và hài lòng hơn với cuộc đời mình.
Cân bằng giữa sự dịu dàng và tính quyết liệt
Vai trò giới truyền thống cho phép phụ nữ nhiều tính âm, nhưng nếu phụ nữ quá dương — nếu cô nổi giận hoặc dữ dội — người ta thường sợ hãi và gọi cô bằng những từ ngữ không hề tốt đẹp (trong tâm trí họ thường xuất hiện chữ-b (ch* cái)). Đàn ông được phép nhiều tính dương, nhưng nếu đàn ông cũng thể hiện quá nhiều tính nhạy cảm và dễ tổn thương, anh ấy có nguy cơ bị đuổi khỏi câu lạc bộ quyền lực của các chàng trai. Theo nhiều cách, phong trào #MeToo có thể được coi là sự phát triển tập thể của tính dương ở nữ giới. Cuối cùng chúng ta cũng lên tiếng để bảo vệ chính mình, những người chị em chúng ta, con gái và con trai chúng ta.
Nếu ta chỉ có âm mà không có dương, ta sẽ tiếp tục bị bắt câm lặng, bị hành hạ, bị coi thường và bị tước quyền. Tuy nhiên, nếu ta chỉ có dương mà không có âm, ta có nguy cơ trở nên tự cho mình là đúng, quên mất nhân tính của người khác, ma quỷ hóa đàn ông. Giống như một cái cây có thân vững chắc và cành mềm dẻo, ta có thể đứng vững vàng trong khi vẫn ôm lấy người khác như một phần của khối toàn thể, với các sinh thể phụ thuộc lẫn nhau.
Ta cần tình yêu trong trái tim mình để không kéo dài vòng xoáy thù hận, nhưng ta cần sự quyết liệt để không để sự việc tiếp tục đi theo con đường gây hại như hiện nay.
Sẽ là khó khăn để giữ sự hiện diện yêu thương và kết nối kèm với việc nói ra sự thật một cách quyết liệt, mạnh mẽ và trao quyền lực vì năng lượng của chúng đem lại cảm nhận rất khác biệt, nhưng ta cần phải làm thế nếu ta muốn đứng lên chống lại chế độ gia trưởng, phân biệt chủng tộc và những kẻ cầm quyền đang phá hủy hành tinh của chúng ta. Ta đồng thời cần cả hai, như các nhà lãnh đạo vĩ đại như Mahatma Gandhi, Mẹ Theresa, và Martin Luther King, Jr. đã ủng hộ.
Ta sẽ làm việc này như thế nào? Tôi cũng chỉ mới tim ra cách cho bản thân mình. Trong quá khứ, tôi có xu hướng “âm” trong một số thời điểm và “dương” ở những thời điểm khác, nhưng tôi có thấy khó tích hợp chúng.
Việc thực hành tự trắc ẩn của tôi giúp tôi không quan tâm đến điều người khác nghĩ về tôi, bởi vì tôi có thể tự mang cho mình sự xác nhận và hỗ trợ mà tôi cần. Nhưng khi tính dương của tôi chiếm đầy đủ sức mạnh, đôi khi tôi không nghĩ đủ nhiều đến người khác và ảnh hưởng từ những hành vi của tôi lên họ. Tôi vẫn đang nỗ lực tôn vinh và tích hợp cả hai năng lượng này.
Tôi thấy rất hữu ích khi nhận ra cái nào đang được kích hoạt ngay lúc này, sau đó dành thời gian để đảm bảo năng lượng kia cũng hiện diện. Chẳng hạn như, khi tôi đang dịu dàng với bản thân hoặc người khác theo cách âm, tôi hỏi một cách có ý thức liệu sức mạnh của tính dương có cần thiết lúc đó hay không. Và khi tôi cảm thấy năng lượng dương phát sinh, nó sẽ cố gắng đảm bảo rằng tôi có đủ tính âm, để nhắc nhở bản thân rằng việc sử dụng vũ lực sẽ hiệu quả hơn nếu được kết hợp với sự dịu dàng. Tôi mắc rất nhiều sai lầm và thường không hiểu đúng, nhưng tôi biết đây là con đường duy nhất tiến về phía trước.
Tôi hy vọng những phụ nữ như Tiến sĩ Blasey Ford sẽ sớm được phép hoàn toàn được trao quyền, để tôi luyện sự ngọt ngào của họ bằng thép nung. Tôi hy vọng tất cả chúng ta đều có thể kêu gọi sự dịu dàng và quyết liệt – chúng đều là quyền bẩm sinh của mỗi chúng ta. Nếu muốn có cơ hội đạt bình đẳng giới, phụ nữ sẽ phải thức tỉnh, nói không, và từ bỏ việc giành lấy sự đồng tình của đàn ông. Ta sẽ cần hiện thân cho sự thật khốc liệt, mạnh mẽ. Nhiều người sẽ không thích nó, nhưng điều đó không sao. Ta có thể chữa lành vết thương bằng sự hiện diện yêu thương, được kết nối, bằng việc tự mang lại cho ta những gì ta cần.
Mặc dù điều quan trọng là chúng ta phải hành động để thay đổi hệ thống chính trị, nhưng nơi đầu tiên để bắt đầu là với chính chúng ta. Lần tiếp theo khi ta ở siêu thị với một người khách thanh toán thô lỗ, hoặc xung đột tại nơi làm việc hoặc đối mặt với một thử thách cuộc sống, ta cần phải hướng nội và khơi dậy cả lòng tự trắc ẩn âm và dương một cách cân bằng. Ta cần học cách sử dụng sức mạnh mang tính chăm sóc để thay đổi bản thân và thế giới chúng ta. Thời điểm đó chính là bây giờ.
Bài viết này được mở rộng từ “Tại sao phụ nữ cần lòng tự trắc ẩn quyết liệt” về ở website Self-Compassion.org của tác giả Kristin Neff
Vân Anh dịch và biên tập
Bản quyền bài viết thuộc về Viện Tâm Lý Học & Truyền Thông. Khi chia sẻ, cần phải trích dẫn nguồn đầy đủ tên tác giả và nguồn là “Nguồn: Viện Tâm Lý Học & Truyền Thông”. Các bài viết trích nguồn không đầy đủ, đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.
Fanpage Viện Tâm Lý Học & Truyền Thông: https://www.facebook.com/InstituteofPsychologyandMedia
