Các nguyên tắc nuôi dạy con cái kiên cường trước nghịch cảnh

Một lời khuyên từ Giáo sư tâm lý học Adam Grant và Giám đốc điều hành Facebook Sheryl Sandberg

Những nghịch cảnh có thể xảy ra với bất kỳ ai, vào bất cứ thời điểm nào trong đời. Thử thách của con người chúng ta là làm sao đối diện, đón nhận và trưởng thành từ chúng. Khi làm cha mẹ, câu hỏi luôn canh cánh trong lòng phụ huynh mỗi khi chứng kiến những điều bi kịch và bất trắc trong xã hội là “Nếu chuyện này xảy ra với gia đình tôi, làm sao con tôi có thể kiên cường và bước tiếp? Nhỡ sau này tôi có ra đi, con tôi sẽ sống thế nào, sẽ phải làm sao?” Sheryl Sandberg, giám đốc điều hành của Facebook, nổi tiếng tại Việt Nam với cuốn Lean in (Dấn thân), đã cùng đồng hành với hai người con của cô trong quá trình phục hồi và vượt qua nỗi đau mất mát sau khi người chồng, người cha của gia đình đột ngột qua đời do tai nạn. Cuốn sách Option B (Phương Án B – Đối Mặt Nghịch Cảnh, Rèn Tính Kiên Cường, Và Tìm Lại Niềm Vui, NXB Trẻ, 2019) tập hợp những nguyên tắc và lời khuyên thiết thực giúp vượt qua nghịch cảnh và tôi rèn sức bật cá nhân, được đúc kết từ trải nghiệm của chính Sheryl và từ các nghiên cứu tâm lý học về khả năng phục hồi, do giáo sư tâm lý Adam Grant (thuộc trường Wharton, Đại học Pennsylvania) tập hợp.

Hành trình hồi phục của Sheryl được tiếp nối từ những trải nghiệm thời cô còn nhỏ: Cô trượt tuyết lần đầu tiên năm 16 tuổi. “Tôi vốn không phải là một vận động viên giỏi, và tôi rất sợ hãi. Mẹ tôi và tôi đã đi lạc đường và tôi nhớ là mình đã ngồi thụp xuống tuyết và khóc. Tôi nghĩ mình không bao giờ xuống núi được và mẹ đã nói với tôi: “Đừng nhìn xuống núi, cứ rẽ quành mười lượt một, ta sẽ tìm được lối ra”. Tôi đã làm thế và xuống núi thành công. Sau khi Dave mất, tôi đã làm lại việc đó, bởi mọi thứ diễn ra cũng như một ngọn núi. Khi Dave không còn ở đó để đưa con trai tôi tham dự trận đấu bóng rổ, tôi đã hình dung ra mọi trận đấu bóng rổ trong suốt quãng đời còn lại của con mà không có cha. Tôi nhận thấy mình không thể giải quyết toàn bộ vấn đề. Tôi không phải xuống hẳn dưới núi, và vì vậy tôi bắt đầu làm những việc nhỏ. Mười lượt: một lượt này, rồi lượt khác.” 

Theo Adam, khả năng kiên cường của những đứa trẻ thực sự đáng ngạc nhiên với chúng ta. Đôi khi ta nhận thấy trẻ em dường như kiên cường hơn người lớn, và có một cơ sở về mặt thần kinh chứng minh điều này: So với người lớn, trẻ em có độ linh hoạt về thần kinh hơn. Bộ não của chúng cũng dễ dàng thích nghi với các tình huống mới và cả các tình huống căng thẳng. Để  giúp những đứa trẻ vượt qua nghịch cảnh, ta có thể thực hiện một số hành động cụ thể, như với Sheryl, cô ngồi xuống cùng các con để thiết lập các quy tắc gia đình

  1. Quy tắc số một là tôn trọng cảm xúc của chính mình. Tức giận, đau buồn hay ghen tị cũng không sao. Ta cần nói với các con rằng con không thể trải qua chuyện này một mình, con sẽ cần phải khóc. Nỗi buồn sẽ ập đến khi con không muốn, vậy nên khi con ở trường, ta có thể giúp con rủ một người bạn ra ngoài cùng con, ở đó với con khi con khóc. Điều này thật khó với một đứa trẻ, đặc biệt là một cậu bé 10 tuổi như con trai Sheryl, nhưng cậu đã làm được. Những gì trẻ học được là: bạn bè của trẻ muốn ở bên trẻ qua những lần trẻ khóc, trẻ quan trọng với họ và trẻ không phải trải qua điều đó một mình. Một trong những yếu tố trở thành một nguồn lực quan trọng khi trẻ em đối mặt với nghịch cảnh, dù lớn hay nhỏ, là cảm thấy mình quan trọng, được quan tâm, được nghĩ tới. Đó là niềm tin rằng người khác chú ý đến ta, quan tâm đến ta và dựa vào ta. Đó là câu trả lời cho câu hỏi “Tôi có ý nghĩa gì trên thế giới này không?” 
  • Quy tắc số hai là cần bắt tay vào thành lập một “đơn vị gia đình” mới. Đây là kết quả của một nghiên cứu dài hạn về những đứa trẻ mất cha mẹ. Ta cần phải có thời gian dành cho gia đình. Đối với Sheryl, “chúng tôi đã làm điều đó mỗi tuần trong một năm, mỗi tuần một giờ. Một trong số chúng tôi sẽ chọn một hoạt động. Không ai được phép xem TV, đó phải là một hoạt động như cùng làm một bữa ăn hoặc chơi một trò chơi. Tôi chụp ảnh ba chúng tôi mọi lúc.” Adam nhấn mạnh rằng các “nghi thức gia đình mới” như vậy rất quan trọng với những đứa trẻ, để chúng cảm thấy mình vẫn còn “một đơn vị gia đình”. “Dù đến nay tôi vẫn cảm thấy sự vắng mặt của Dave trong mỗi bức ảnh chụp ba người chúng tôi, tôi vẫn cảm thấy dễ chịu khi nhìn chúng. Tôi cảm thấy như mình đang thực hiện một bước vững chắc trong việc làm điều gì đó giúp con tôi phục hồi và xây đắp lại chính mình.” 

“Một con ngựa đau, cả tàu bỏ cỏ”. Con người là sinh vật cảm xúc và sống theo cộng đồng nên những biến cố xảy ra không phải là chuyện của riêng một người và một mình người đó phải gánh chịu. Sau những nghịch cảnh, điều con người cần học được không chỉ là tìm ra ý nghĩa của nó, trưởng thành, lấy lại niềm vui sống mà còn là giúp đỡ những người khác vượt qua khó khăn và đóng góp vào sự tự nhận thức của nhân loại. Với sự giúp đỡ và lời khuyên đúc kết từ các nghiên cứu tâm lý học về khả năng phục hồi, trắc ẩn với bản thân và tầm quan trọng của các nghi thức gia đình, con người có thể vững tin trước mọi thử thách và chông gai của cuộc sống.

Nguồn:

  • Adam Grant, Sheryl Sandberg, “Sheryl Sandberg and Adam Grant on Option B: Building Resilience”, Linkedin course, 2018
  • Adam Grant, Sheryl Sandberg, Phương Án B – Đối Mặt Nghịch Cảnh, Rèn Tính Kiên Cường, Và Tìm Lại Niềm Vui, NXB Trẻ, 2019
  • Robert I. Sutton, The Mum Effect and Filtering in Organizations: The “Shoot The Messenger” Problem, Psychologytoday.com, 2010
  • Timothy D. Wilson, Daniel T. Gilbert, Afective forecasting, Advances in Eperimental social psychology, Vol. 35, 2003
  • Kristin Neff, Self-Compassion : The Proven Power of Being Kind to Yourself, 2011.

Vân Anh tổng hợp

Bản quyền bài viết thuộc về Viện Tâm Lý Học & Truyền Thông. Khi chia sẻ, cần phải trích dẫn nguồn đầy đủ tên tác giả và nguồn là “Nguồn: Viện Tâm Lý Học & Truyền Thông”. Các bài viết trích nguồn không đầy đủ, đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.
Fanpage Viện Tâm Lý Học & Truyền Thông: https://www.facebook.com/InstituteofPsychologyandMedia

Vân Anh Nguyễn

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Lên đầu trang