Bối cảnh điều trị
Liệu pháp điều trị đòi hỏi thực hiện chẩn đoán và lập ra một phác đồ điều trị.
Liệu pháp điều trị có thể theo hướng dược lý hay tâm lý.
Bốn liệu pháp chính là tâm động học, hành vi, nhận thức và nhân văn.
Chuyên gia thuộc nhiều lĩnh vực thực hành trị liệu.
Các nhà nghiên cứu phải đánh giá tính hiệu quả của liệu pháp tâm lý trên nhiều nhóm khác nhau.
Vào thời xa xưa, việc điều trị cho những người bị các vấn đề về tâm thần thường khắc nghiệt và tàn nhẫn, do đó đã dẫn đến phong trào hiện đại mang tính phi thể chế hóa điều trị.
Thật không may, nhiều người không có đầy đủ các nguồn lực bên ngoài thể chế, vì vậy họ có thể trở nên vô gia cư hoặc nhanh chóng bị chuyển về các thể chế hay cơ sở giáo dục này.
Nhiều nền văn hóa có những cách hiểu và phương pháp điều trị các rối loạn tâm lý khác nhau, có thể có nhiều đóng góp quan trọng cho cách điều trị của phương Tây.
Các liệu pháp tâm động học
Các liệu pháp tâm động học phát triển từ nguyên lý phân tâm học của Sigmund Freud.
Freud chú trọng vào vai trò của những xung đột vô thức trong nghiên cứu về bệnh học tâm thần. Liệu pháp tâm động học tìm cách làm dịu bớt những xung đột này.
Việc liên tưởng tự do, tập trung vào sự phản kháng, phân tích giấc mơ, sự chuyển cảm và phản chuyển cảm là các nhân tố quan trọng của liệu pháp này.
Các nhà trị liệu tâm động học khác chú trọng nhiều hơn vào hoàn cảnh xã hội hiện tại của bệnh nhân và những mối quan hệ giữa các cá nhân.
Các liệu pháp hành vi
Các liệu pháp hành vi sử dụng những nguyên tắc học tập và củng cố nhằm điều chỉnh hay loại bỏ những hành vi có vấn đề.
Các kỹ thuật đảo ngược sự điều kiện hóa thay thế những hành vi tiêu cực, như những phản ứng mang tính ám ảnh sợ, bằng những hành vi có tính thích nghi cao hơn.
Việc phơi bày là nhân tố thông thường trong các liệu pháp điều chỉnh ám ảnh sợ.
Chiến lược quản lý phương án dự phòng sử dụng sự điều kiện hóa mang tính hoạt động (operant conditioning) để sửa đổi hành vi, chủ yếu thông qua sự củng cố tích cực và tắt hành vi.
Liệu pháp học tập xã hội sử dụng các mẫu và sự huấn luyện các kỹ năng xã hội để giúp có được sự tự tin về khả năng của bản thân.
Các liệu pháp nhận thức
Liệu pháp nhận thức tập trung vào việc làm thay đổi các kiểu suy nghĩ tiêu cực hay phi lý về bản thân và các mối quan hệ xã hội.
Liệu pháp nhận thức đã được sử dụng thành công trong điều trị trầm cảm.
Liệu pháp thay đổi niềm tin (Rational-emotive therapy) giúp các bệnh nhân nhận ra rằng niềm tin sai trái của họ lên bản thân đã gây trở ngại lên những hướng đi tích cực hơn trong cuộc đời họ.
Liệu pháp nhận thức hành vi kêu gọi bệnh nhân học được những cách suy nghĩ có tính xây dựng hơn đối với một vấn đề và áp dụng kỹ thuật mới này vào các hoàn cảnh khác.
Liệu pháp nhân văn
Các liệu pháp nhân văn có tác dụng giúp người bệnh nhận thức đầy đủ hơn (self-actualized) về bản thân.
Các nhà trị liệu cố gắng giúp người bệnh thiết lập một hình ảnh bản thân tích cực để có thể đối mặt với những lời chỉ trích từ bên ngoài.
Liệu pháp Gestalt tập trung vào toàn bộ con người: cơ thể, tâm trí và hoàn cảnh sống.
Liệu pháp nhóm
Liệu pháp nhóm cho phép nhiều người quan sát và tham gia vào các hoạt động xã hội như một cách làm giảm các rối loạn tâm lý.
Liệu pháp hôn nhân và gia đình tập trung vào những tình huống khó khăn và các động lực liên cá nhân giữa các cặp vợ chồng hay nhóm gia đình như một hệ thống cần được cải thiện.
Các nhóm cộng đồng và nhóm tự lực trên Internet cho phép cá nhân có được thông tin và những cảm nhận về sự kiểm soát trong các hoàn cảnh có sự trợ giúp xã hội.
Liệu pháp sinh y
Các liệu pháp sinh y tập trung vào việc thay đổi các khía cạnh sinh lý của bệnh tâm thần.
Các liệu pháp thuốc bao gồm các thuốc chống loạn thần dành cho việc điều trị tâm thần phân liệt, thuốc chống trầm cảm và thuốc an thần.
Việc phẫu thuật tâm thần hiếm khi được sử dụng do những hiệu quả mang tính cực đoan và không thể đảo ngược của nó.
Liệu pháp sốc điện và kích thích từ liên tục lên não (rTMS) có thể có hiệu quả đối với các bệnh nhân trầm cảm.
Đánh giá việc điều trị và các chiến lược phòng chống
Nghiên cứu chỉ ra rằng, nhiều liệu pháp có tác dụng tốt hơn cách để thời gian trôi qua hay điều trị bằng hiệu ứng giả dược không chuyên biệt.
Các kế hoạch đánh giá giúp trả lời câu hỏi “điều gì làm cho liệu pháp có hiệu quả?”.
Các chiến lược phòng chống là cấn thiết nhằm ngăn chặn các rối loạn tâm lý xảy ra và giảm nhẹ hậu quả khi chúng xảy ra.
Các yếu tố chung, bao gồm cả chất lượng của việc liên kết các liệu pháp, là nền tảng cho tính hiệu quả của các liệu pháp.
Vân Anh dịch và tổng hợp
Nguồn: Tâm lý học và đời sống, Richard J. Gerrig, Philip G. Zimbardo, bản in thứ 16, 2002, Pearson Education Inc, bản dịch 2020 của Van Lang Culture JSC. Người dịch Kim Dân
Psychology and life, Richard J. Gerrig, 20th Edition, 2013, Pearson Education Inc
Bản quyền bài viết thuộc về Viện Tâm Lý Học & Truyền Thông. Khi chia sẻ, cần phải trích dẫn nguồn đầy đủ tên tác giả và nguồn là “Nguồn: Viện Tâm Lý Học & Truyền Thông”. Các bài viết trích nguồn không đầy đủ, đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.
Fanpage Viện Tâm Lý Học & Truyền Thông: https://www.facebook.com/InstituteofPsychologyandMedia
