Lòng tự tôn là gì?

“Mọi người không bao giờ tôn trọng bạn hơn nhiều hơn bạn tôn trọng chính mình.”

Gilbert Choquette

Lòng tự tôn: câu trả lời phức tạp cho một câu hỏi đơn giản

Về lòng tự tôn, mỗi người có thể đưa ra một định nghĩa cá nhân. Hơn nữa, hàng trăm nhà tâm lý học đã và vẫn đang tranh luận về định nghĩa của nó. Định nghĩa tốt nhất cũng là đơn giản nhất. Lòng tự tôn có thể được tóm gọn trong một câu hỏi, hoặc đúng hơn là hai: “Tôi thấy bản thân mình như thế nào?” và “Tôi có thích những gì tôi nhìn thấy không?” 

Tuy nhiên, rõ ràng, một khi vấn đề được đặt ra, việc giải quyết của nó vẫn phức tạp… Thực tế, ba yếu tố phải được xem xét khi đánh giá bản thân:

• “Tôi có thích con người như tôi là không?” (Giá trị tuyệt đối của tôi),
• “Tôi có cảm thấy có khả năng tự mình thành công không?” (Giá trị tương đối của tôi)
• “Tôi có thể dự phóng bản thân mình vào tương lai không?” (Giá trị tiềm năng của tôi).

Có nhận thức về “giá trị tuyệt đối” của mình

Nhận thức được giá trị tuyệt đối của mình là tự cho mình quyền tồn tại. Đó là yêu chính con người của bạn, với những lỗi lầm và phẩm chất của nó, và cho bạn quyền được yêu đáp lại. Đó là tình yêu vô điều kiện – nhưng không mù quáng – cho phép ta trải qua những thất bại mà không phải tuyệt vọng hay được tán tỉnh người ta thích.

Thật không may, sự sáng suốt nhân từ này không phải bẩm sinh, mà có được từ thuở ấu thơ, hoặc ngay cả khi mang thai, nhờ tình yêu thương vô điều kiện của cha mẹ hoặc những người thay thế cha mẹ, một trong những vai trò chính của họ là truyền tải thông điệp sau: ‘Hãy yêu bất cứ điều gì bạn làm. Đây là điều kiện quan trọng để xây dựng lòng tự tôn ổn định và thỏa đáng.

Tin tưởng vào “giá trị tương đối” của mình

Giá trị tương đối của một cá nhân thường được gọi là sự tự tin. Nó phụ thuộc vào hiệu suất của người đó và do đó về cơ bản dựa trên nhận thức về các kỹ năng của người đó, có được thông qua học tập và kinh nghiệm. Bởi vì lòng tự tôn không chỉ là tình yêu bản thân, nó còn là cảm giác mình có năng lực, kỹ năng, năng khiếu, trong các lĩnh vực được đầu tư và ta đánh giá điều đó là quan trọng. Cảm giác “hiệu quả cá nhân” này giúp bạn có thể phản ứng một cách khôn ngoan và đúng lúc để đưa ra những quyết định quan trọng, bù đắp cho những điều không lường trước được… Nói cách khác, hãy hành động. Chúng ta nhận ra những người thiếu tự tin có xu hướng luôn trì hoãn hoặc không dám nói từ chối, ngay cả khi họ có quyền làm vậy.

Niềm tin này cũng được xây dựng, nhưng vẫn khá dao động trong suốt cuộc đời (do đó nó có tên là “tương đối”). Tuy nhiên, chắc chắn nó sẽ phát triển mạnh mẽ hơn sau những khó khăn người đó đã vượt qua: ta càng thoải mái với một công việc có vẻ khó khăn lúc ban đầu, thì sự tự tin của chúng ta càng tăng lên.

Hãy tin vào “giá trị tiềm năng” của bản thân

Tin vào giá trị tiềm năng của mình, đó là tin rằng bạn có thể tiến bộ, dự phóng bản thân vào tương lai và tự cung cấp cho mình phương tiện để đạt được mục tiêu của bản thân. Giá trị tiềm ẩn của chúng ta thường được điều chỉnh bởi những gì người khác đã nhìn thấy ở chúng ta, hiện tượng này được gọi là hiện tượng phóng chiếu. 

Nhận thức được giá trị tiềm ẩn của bản thân, cái mà Francois Lelord và Christophe André* gọi là “tầm nhìn bản thân (vision de soi)”, là động lực to lớn để tiến bộ, trong chừng mực nó thúc đẩy ta vượt qua chính mình. Nhưng nó cũng có thể quá tải, nếu người ta không cảm thấy có khả năng đảm nhận nó. Ngược lại, với một người mà người thân xung quanh không hề có tham vọng gì với họ có thể thấy giá trị tiềm ẩn của họ bị giảm xuống bằng không: “Đấu tranh có ích gì nếu không ai tin tưởng vào tôi?”

* Christophe André và François Lelord lần lượt là bác sĩ tâm thần và nhà trị liệu tâm lý, đồng thời là tác giả của Lòng tự tôn, tự yêu mình để sống tốt hơn với người khác (ed. Odile Jacob, 2008)

Các bài viết được biên tập theo cuốn sách Phát triển lòng tự tôn (Développer son estime de soi), 2012, tác giả Marie-Laure Cuzarq

Vân Anh dịch, biên tập và trình bày

—- (*) Bản quyền bài viết thuộc về Viện Tâm Lý Học & Truyền Thông. Khi chia sẻ, cần phải trích dẫn nguồn đầy đủ tên tác giả và nguồn là “Nguồn: Viện Tâm Lý Học & Truyền Thông”. Các bài viết trích nguồn không đầy đủ, đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.

Fanpage Viện Tâm Lý Học & Truyền Thông: https://www.facebook.com/InstituteofPsychologyandMedia